In zijn Groningse volkstuin weet Fokko Jelsma heel mooi de ingetogen sfeer van een Japanse theetuin op te roepen. Compleet met mysterieus tuinhuis. Volgens insiders rúikt het er zelfs naar hun Japan.
Theatermaker en vormgever Fokko Jelsma (51) weet door zijn werk als geen ander hoe je met lichteffecten bijzondere sferen kunt oproepen. Zijn tuin is het bewijs dat die techniek ook werkt met zonlicht dat door bomen en bladeren danst en dwarrelt. Hoe klein ook, zijn volkstuin in Groningen ademt een spannende, andere wereld. Hoge coniferen en sierlijke esdoorns zorgen voor een rijk bladerdak. De takken van een Japanse notenboom (ginkgo) werpen grillige schaduwen. Hier wordt de zon overal mysterieus gefilterd, hoor je het ruisen van bladeren en hoge grassen en kabbelt het water. Fokko: ‘De tuin is voortdurend in beweging en zorgt voor steeds nieuwe beelden. Ik laat het ook zoveel mogelijk gaan. Een boom die schuin groeit over het pad? Die laat ik bewust staan voor het verrassingseffect.’
Sinds acht jaar pacht Fokko de grond; het bijbehorende tuinhuis kon hij gratis overnemen van de vorige eigenaar. In het begin was er nog niet veel. Fokko: ‘Eigenlijk was er niet meer dan een grasveld omzoomd met coniferen. De dakgoot van het tuinhuis was lek en het hout deels verrot.’ Het plan om er een Japanse theetuin van te maken ontstaat onmiddellijk, hier droomt hij al jaren van. ‘Als kind kwam ik al met boeken over Japan thuis. Ik hou erg van Japanse vormgeving, die is altijd spannend en esthetisch. Er wordt veel gewerkt met licht en donker. Aziaten beleven een woning veel meer vanuit het donker, kijkend naar het licht dat binnenvalt. Dat idee heb ik in het tuinhuis toegepast.’ Fokko behield de basis en bekleedde de buitenmuren met oude decorstukken. De binnenkant is geschilderd en deels afgewerkt met sloophout. Fokko: ‘Van een collega kreeg ik bamboepalen, waar ik onder meer een regenpijp en een dakgoot van heb gemaakt. De raamkozijnen met roedeverdeling zaten al in het tuinhuis. Ze passen verrassend goed bij het Aziatische karakter van de tuin. Verder heb ik typisch Japanse schermen van papier opgehangen, die je kunt verschuiven om het uitzicht op de tuin als het ware in te kaderen.’
Het grasveld van weleer is nu een weelderige tuin met vele groenscharkeringen. Fokko: ‘Mijn eerste aankopen voor de tuin waren de esdoorns, bij een kweker in de buurt. Die zetten meteen de toon. Inmiddels groeit er ook bamboe en staan er specifieke Japanse bomen als een ceder, een Japanse haagbeuk en een katsura boom, waarvan het blad in de herfst heerlijk naar karamel ruikt.’ Een stekje van blauwe regen groeit per ongeluk in een conifeer. Het is spectaculair om te zien hoe hoog de plant is gekomen. In het voorjaar zal de boom zich vullen met blauwe bloemtrossen. De vingerplant (Fatsia) en de Aspidistra zijn eigenlijk kamerplanten, maar blijken hier buiten prima te gedijen. Ook de Hakonechloa, een Japanse grassoort, doet het hier perfect in de schaduw. Fokko: ‘Toen ik de tuin aanlegde wilde ik dat je bij binnenkomst overdonderd zou worden door de schoonheid. Dat is meteen ook mijn grootste fout geweest, want een Japanse tuin hoor je aan te leggen vanuit je huis. Nu probeer ik het uitzicht vanuit het tuinhuis juist zo mooi mogelijk te maken. In het begin kocht ik wel eens kleurrijke planten, maar behalve in het voorjaar, komen er in een Japanse tuin weinig bloemen en felle tinten voor. De bloeiers zijn ondergeschikt aan de andere beplanting. Dat past bij het ingetogen karakter van een Japanse theetuin.’
De tuin heeft een paar terrassen van houten vlonders, geïnspireerd op de verhoogde Japanse veranda’s. Het larikshout hiervoor mocht Fokko gratis meenemen, toen de gemeente in de buurt bezig was een fietsenstalling te vervangen. Naast het tuinhuis is nog een overdekt huisje gemaakt van oude decorstukken en een weefgetouw. Fokko: ‘Als een Japanse theeceremonie wordt voorbereid, wachten de gasten vaak onder een afdak. Dit terras is een verwijzing naar dat ritueel.’ De zwerfkeien en afgedankte flagstones zijn voor een groot deel via Marktplaats gevonden. Van de flagstones zijn staptegels gemaakt verspreid door de tuin. Ook liggen er stukgeslagen stoeptegels in patronen. De paden zijn bedekt met houtsnippers en grind. Fokko: ‘Mossen doen het hier goed, maar het is soms moeilijk om ze op de gewenste plek te krijgen. In tegenstelling tot het plantje slaapkamergeluk, dat ieder jaar weer terugkomt en zich met een speels gemak verspreidt over de paden.’
De tuin heeft weinig onderhoud nodig. Af en toe wat snoeien om de vormen van planten en de zichtlijnen in de tuin mooi te houden. Fokko: ‘Ik heb het vrij dicht beplant, waardoor er bijna geen onkruid is. Bladeren en takken die vallen laat ik zoveel mogelijk liggen. Ze worden opgenomen door de grond en komen uiteindelijk de planten weer ten goede.’ De tuin is in alle seizoenen mooi, ook in de winter met bladhoudende planten zoals buxus, coniferen, bamboe, skimmia’s en vingerplant. Fokko: ‘Ik woon hier tien minuten fietsen vandaan en ga soms wel drie keer per dag heen en weer. Van de ochtenden en de avonden geniet ik het meest. Dan is het licht mooi, is er weinig ruis en hoor je de vogels goed. Ik heb een druk leven en kan hier tot rust komen. Ik ben veel in de tuin aan het werk, maar kan ook uren zitten mijmeren. Ik kan mij nu al verheugen op de winter en de dagen dat ik naast een warme houtkachel naar de groene tuin kijk. Er is hier water, maar geen elektriciteit dus ’s avonds gaan de kaarsen aan. De beleving van de tuin is daardoor heel anders, al je zintuigen worden geprikkeld.’
Fokko Jelsma geeft advies over het aanleggen van Japanse tuinen. Meer over Fokko en zijn creatieve projecten vind je hier.
Op de Piccardthof worden regelmatig open tuindagen georganiseerd.
Fotografie: Maayke de Ridder. Interview: Floor Roelvink
Het beste voor binnen & buiten Bestel de nieuwste Home & Garden Word abonnee
